Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (EIT) συστάθηκε το 2008 με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και είναι αυτόνομος φορέας της ΕΕ που ενθαρρύνει καινοτομίες παγκόσμιας εμβέλειας, την αειφόρο ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα. Φέρνει σε επαφή εξαίρετα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ερευνητικά κέντρα και επιχειρήσεις και αποσκοπεί να επιτύχει τους στόχους του, μέσω μιας πρωτοπόρου ιδέας διασυνοριακών συμπράξεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα που είναι γνωστές ως Κοινότητες Γνώσης και Καινοτομίας (ΚΓΚ).

Το EIT έχει την έδρα του στη Βουδαπέστη ενώ οι ΚΓΚ λειτουργούν μέσω 17 κέντρων συστέγασης εξοπλισμού σε ολόκληρη την Ευρώπη, από τη Βαρκελώνη έως τη Στοκχόλμη, και από το Λονδίνο έως την Κρακοβία. Μέχρι σήμερα, έχουν συσταθεί τρεις ΚΓΚ, οι οποίες εστιάζουν τη δράση τους στην αειφόρο ενέργεια (ΚΓΚ «InnoEnergy»), στην κλιματική αλλαγή (ΚΓΚ «Climate») και στην τεχνολογία των πληροφοριών και των επικοινωνιών («EIT ICT Labs»).

Ποιο είναι το όραμα της Επιτροπής για το ΕΙΤ;

Στόχος του ΕΙΤ είναι να ενισχύσει την ικανότητα καινοτομίας της Ευρώπης με τη δημιουργία των επιχειρηματιών του μέλλοντος και να διασφαλίσει ότι το ευρωπαϊκό «τρίγωνο της γνώσης» είναι από τα καλύτερα στον κόσμο. Οι ΚΓΚ επικεντρώνονται σε μείζονες κοινωνικές προκλήσεις και το Ινστιτούτο ενεργεί ως καταλύτης για την αφομοίωση και την εκμετάλλευση των νέων τεχνολογιών και της έρευνας.

Το ΕΙΤ και οι ΚΓΚ έχουν οργανωθεί κατά τρόπο που εξασφαλίζει ότι ο διοικητικός φόρτος περιορίζεται στο ελάχιστο και ότι έχουν την αναγκαία ευελιξία να προσαρμόζονται ταχέως στις νέες ή τις αναδυόμενες ανάγκες και ευκαιρίες, έτσι ώστε να μπορούν να παράγουν ουσιαστικά αποτελέσματα. Η Επιτροπή επιθυμεί να αποτελέσει το ΕΙΤ υπόδειγμα απλούστευσης.

Σπουδαστές, ερευνητές και επιχειρηματίες είναι στο επίκεντρο της πορείας του προς την καινοτομία. Η εκπαιδευτική διάσταση δημιουργεί νέες ευκαιρίες για εξέλιξη σταδιοδρομίας και διόδους μεταξύ του ακαδημαϊκού χώρου και του ιδιωτικού τομέα.

Οι πρώτες ΚΓΚ λειτουργούν εδώ και ένα σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, αλλά έχουν ήδη δείξει την αποτελεσματικότητά τους. Αφότου οι ΚΓΚ τέθηκαν σε λειτουργία, συστάθηκαν 27 νέες εταιρείες και ετοιμάζονται 35 διπλώματα ευρεσιτεχνίας· πάνω από 800 μεταπτυχιακοί σπουδαστές έχουν παρακολουθήσει ή παρακολουθούν προγράμματα των ΚΓΚ για μάστερ/διδακτορικό και θερινές σχολές. Επιπλέον, οι πρώτες τρεις ΚΓΚ συγκέντρωσαν πάνω από 280 εταίρους από το χώρο της εκπαίδευσης, της έρευνας και των επιχειρήσεων.

Μέχρι το 2020, η Επιτροπή αναμένει ότι το ΕΙΤ θα δώσει ώθηση για τη σύσταση έως και 600 νέων εταιρειών και θα υποστηρίξει 10 000 σπουδαστές μάστερ και 10 000 σπουδαστές διδακτορικού, των οποίων το αντικείμενο επικεντρώνεται στην επιστήμη και την επιχειρηματικότητα.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα;

Η Επιτροπή πρότεινε το στρατηγικό θεματολόγιο καινοτομίας, το οποίο καθορίζει τις προτεραιότητες του EIT για την περίοδο 2014-2020. Πρόκειται για τις ακόλουθες: εδραίωση των υφιστάμενων ΚΓΚ, ίδρυση έξι νέων και αύξηση του αντίκτυπου του ΕΙΤ σε όλη την Ευρώπη. Η διαδικασία αυτή προβλέπει την ανταλλαγή των γνώσεων που έχουν αποκτηθεί από τις ΚΓΚ με το ευρύτερο κατά το δυνατόν κοινό μέσω, για παράδειγμα, συστημάτων υποτροφιών, δικτύου αποφοίτων και φόρουμ ενδιαφερομένων μερών. Τα μέτρα αυτά θα συμπληρωθούν από προσπάθειες να καταστεί η διακυβέρνηση του ΕΙΤ αποτελεσματικότερη και από την καθιέρωση ενός νέου συστήματος παρακολούθησης για την αξιολόγηση των επιδόσεων του ΕΙΤ και των ΚΓΚ. Το σύστημα παρακολούθησης θα καταστήσει το ΕΙΤ ικανό να συγκρίνει τις επιδόσεις του σε σχέση με τους στόχους του και με τις βέλτιστες πρακτικές σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.

Πώς επιλέχθηκαν τα θέματα για τις έξι νέες ΚΓΚ; Ποια κριτήρια χρησιμοποιήθηκαν για να καθοριστεί το πεδίο εφαρμογής τους;

Η Επιτροπή πρότεινε ότι το ΕΙΤ θα πρέπει να δημιουργήσει τρεις νέες ΚΓΚ το 2014, με θέματα την καινοτομία για υγιεινό τρόπο ζωής και ενεργό γήρανση· τις πρώτες ύλες (αειφόρος εξερεύνηση, εξόρυξη, επεξεργασία, ανακύκλωση και υποκατάσταση)· και τα τρόφιμα για το μέλλον (μια αειφόρος αλυσίδα εφοδιασμού από τους πόρους στους καταναλωτές). Η Επιτροπή θα συστήσει ακόμη τρεις το 2018, με θέματα την αστική κινητικότητα, την μεταποίηση με προστιθέμενη αξία και τις κοινωνίες με έξυπνη ασφάλεια. Τα επιλεγμένα θέματα επικεντρώνονται στις οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις. Οι νέες ΚΓΚ θα συμβάλλουν επίσης στην επίτευξη των στόχων της πρωτοβουλίας «Ορίζοντας 2020» και της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για την απασχόληση και την αειφόρο ανάπτυξη.

Το σχέδιο του στρατηγικού θεματολογίου καινοτομίας που υποβλήθηκε στην Επιτροπή από το διοικητικό συμβούλιο του ΕΙΤ τον Ιούνιο του 2011 αποτέλεσε τη βάση για την επιλογή των θεμάτων για τις νέες ΚΓΚ. Παράλληλα, αναπτύχθηκαν τα κριτήρια για να εξασφαλισθεί η αντικειμενική αξιολόγηση του δυναμικού καινοτομίας του κάθε προτεινόμενου θέματος. Τα κριτήρια αυτά αξιολογήθηκαν μέσω δημόσιας διαβούλευσης με την ευρύτερη κοινότητα καινοτομίας.

Πόση χρηματοδότηση προτείνει η Επιτροπή υπέρ του το ΕΙΤ για την περίοδο 2014-2020;

Το EIT έχει λάβει 308,7 εκατ. ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ από το 2008 για τη φάση εκκίνησής του. Στο πλαίσιο της πρότασής της για την πρωτοβουλία «Ορίζοντας 2020», η Επιτροπή προτίθεται να αυξήσει σημαντικά τη στήριξη που παρέχει για το ΕΙΤ, με προϋπολογισμό περίπου 3,2 δισ. ευρώ για την περίοδο 2014-2020.

Ο προϋπολογισμός πρόκειται να αυξηθεί, έτσι ώστε να παγιωθούν και να αναπτυχθούν οι τρεις πρώτες ΚΓΚ και να γίνουν οι προετοιμασίες για τη σύσταση των έξι νέων ΚΓΚ έως το 2018. Κατά μέσο όρο, το ΕΙΤ συμβάλλει μέχρι ποσοστού 25% του συνολικού προϋπολογισμού των ΚΓΚ. Το ποσό που κατανέμεται σε κάθε ΚΓΚ μπορεί να ποικίλλει, δεδομένου ότι οι ανάγκες προϋπολογισμού της καθεμιάς είναι διαφορετικές και ένα μέρος της χρηματοδότησης του ΕΙΤ διανέμεται στις ΚΓΚ σε ανταγωνιστική βάση.

Πώς θα εξασφαλίσει το ΕΙΤ χρηματοδότηση και από άλλες πηγές;

Το μοντέλο χρηματοδότησης του ΕΙΤ βασίζεται στις δυνατότητες και τους πόρους των εταίρων που συμμετέχουν στις ΚΓΚ. Μόνον το 25% της χρηματοδότησης των ΚΓΚ παρέχεται από το ΕΙΤ· το υπόλοιπο προέρχεται από άλλες πηγές, συμπεριλαμβανομένων των εταίρων των ΚΓΚ.

Η αρχική εμπειρία έδειξε πολύ υψηλό επίπεδο δέσμευσης εκ μέρους των βιομηχανικών εταίρων. Οι ΚΓΚ έχουν επίσης λάβει πρόσθετη δημόσια χρηματοδότηση από εθνικές και περιφερειακές πηγές. Η γερμανική κυβέρνηση, για παράδειγμα, διέθεσε ποσό ύψους 50 εκατ. ευρώ εντός μιας πενταετίας για την πρωτοβουλία εκπαίδευσης «Software Campus» την οποία διαχειρίζεται η ΚΓΚ για την τεχνολογία των πληροφοριών και των επικοινωνιών «ICT Labs».

Γιατί είναι τα κέντρα συστέγασης εξοπλισμού τόσο συγκεντρωμένα γεωγραφικά;

Τα κέντρα συστέγασης εξοπλισμού – και, στην περίπτωση της ΚΓΚ «Κλίμα», τα κέντρα περιφερειακής εφαρμογής και καινοτομίας (RICS) – βρίσκονται σε όλη την Ευρώπη. Επιπλέον, οι ενέργειες των ΚΓΚ και των εταίρων τους διεξάγονται σε χώρο ευρύτερο από το χώρο των εγκαταστάσεων των κέντρων συστέγασης εξοπλισμού. Για παράδειγμα, το κέντρο συστέγασης εξοπλισμού «Iberia» της ΚΓΚ «InnoEnergy» έχει την έδρα του στη Βαρκελώνη, αλλά οι δραστηριότητές του και οι εταίροι του καλύπτουν και άλλες περιφέρειες της Ισπανίας, καθώς και την Πορτογαλία.

Το EIT έχει αρχίσει μόλις πρόσφατα να λειτουργεί και, καθώς οι δραστηριότητές του διευρύνονται, θα επεκταθεί περαιτέρω σε ολόκληρη την Ευρώπη. Στο πλαίσιο του ΕΙΤ, η Επιτροπή είναι αποφασισμένη να προωθήσει συνδέσεις μεταξύ ιδρυμάτων αριστείας οπουδήποτε και αν ευρίσκονται στην Ευρώπη. Πρόκειται για μία από τις κύριες προτεραιότητες που περιγράφονται στο στρατηγικό θεματολόγιο καινοτομίας.

Ποια μέτρα έχουν ληφθεί για να καταστεί το ΕΙΤ περισσότερο ελκυστικό για τις επιχειρήσεις, ειδικά τις ΜΜΕ;

Διατηρώντας την αναγκαία ευελιξία του ΕΙΤ, η Επιτροπή πρότεινε μέτρα για τον εξορθολογισμό των διαδικασιών λήψης αποφάσεων του ΕΙΤ και την εφαρμογή τους. Τα θέματα για τις νέες ΚΓΚ επιλέχθηκαν σύμφωνα με το δυναμικό τους για δημιουργία νέων επιχειρηματικών ευκαιριών.

Η συμμετοχή των επιχειρήσεων στο ΕΙΤ και τις ΚΓΚ είναι ήδη σημαντική και αυξάνεται διαρκώς. Μέχρι σήμερα, οι ΚΓΚ έχουν περισσότερους από 280 εταίρους, εκ των οποίων 113 (σχεδόν 40%) είναι επιχειρηματικοί οργανισμοί. Η ΚΓΚ «Κλίμα», για παράδειγμα, περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό περιφερειακών ΜΜΕ. Οι βιομηχανικοί εταίροι συνεισφέρουν περίπου κατά το ένα τρίτο του προϋπολογισμού της ΚΓΚ «InnoEnergy», το οποίο ανέρχεται σε 290 εκατομμύρια ευρώ. Στην περίπτωση της ΚΓΚ «ICT Labs», το μερίδιο του προϋπολογισμού που συνεισφέρουν οι βιομηχανικοί εταίροι ανέρχεται στο 20%.

Αυτό που προσελκύει τις εταιρείες – τόσο μεγάλες πολυεθνικές όσο και ΜΜΕ – στο ΕΙΤ είναι η προσανατολισμένη στις επιχειρήσεις και μακρόπνοη προσέγγισή του στην καινοτομία, καθώς και η έμφαση που δίνει στην ευελιξία και στις προσπάθειες για τη θέσπιση απλούστερων και σαφέστερων κανόνων.

Ποιος είναι ο ρόλος του ΕΙΤ στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Ορίζοντας 2020»;

Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Ορίζοντας 2020», το EIT θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην προώθηση της καινοτομίας, συνδυάζοντας εκπαίδευση, έρευνα και επιχειρήσεις σε μια προοπτική αριστείας. Το EIT τοποθετεί την εξαιρετική εκπαίδευση στο επίκεντρο της καινοτομίας και οι ΚΓΚ θα προωθήσουν ένα πανευρωπαϊκό δίκτυο «οικοσυστημάτων», το οποίο θα επιτρέψει στους επιχειρηματίες να μετατρέψουν τις νέες ιδέες σε εμπορεύσιμα προϊόντα και υπηρεσίες.

Το ΕΙΤ συμβάλλει στην επίτευξη του στόχου της πρωτοβουλίας «Ορίζοντας 2020» για την «αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων» συμπληρώνοντας άλλες πρωτοβουλίες στο πλαίσιο μιας ευρύτερης στρατηγικής. Θα συμβάλει επίσης στη «βιομηχανική πρωτοπορία και τα ανταγωνιστικά πλαίσια», με την ενθάρρυνση της έρευνας της προσανατολισμένης στα αποτελέσματα και την ενθάρρυνση της σύστασης καινοτόμων ΜΜΕ με υψηλό αναπτυξιακό δυναμικό. Το ΕΙΤ συμβάλλει περαιτέρω στη δημιουργία μιας «επιστημονικής βάσης αριστείας» ενθαρρύνοντας την κινητικότητα μεταξύ επιστημονικών κλάδων, τομέων και χωρών.

Η πρωτοβουλία «Ορίζοντας 2020» παρέχει την απαραίτητη απλούστευση και ευελιξία ώστε να μπορεί το ΕΙΤ να αξιοποιεί πλήρως το δυναμικό του καινοτομίας, να προβάλλει νέες προσεγγίσεις και να προσελκύει την επιχειρηματική κοινότητα. Ενθαρρύνει το ΕΙΤ να αξιοποιήσει πλήρως την αυτονομία του έτσι ώστε να μπορεί να ανταποκρίνεται ταχέως στις νέες ή αναδυόμενες ανάγκες.

Τι επιτυχίες σημείωσε το ΕΙΤ από την έναρξη της λειτουργίας του;

ΚΓΚ «Κλίμα» και «Naked Energy»

Η «Naked Energy», νεοσύστατη επιχείρηση με έδρα το ΗΒ, δημιούργησε έναν υβριδικό ηλιακό συλλέκτη που παράγει ηλεκτρική ενέργεια και θερμότητα. Η ΚΓΚ «Κλίμα» αναγνώρισε το προϊόν ως καινοτομία στον τομέα της τεχνολογίας ηλιακής ενέργειας και συνεργάστηκε με την «Naked Energy» για την παρουσίαση της τεχνολογίας αυτής σε επιλεγμένους εταίρους μεταξύ των οποίων νοσοκομεία, σχολεία και κτηματομεσίτες ακινήτων εμπορικής χρήσης. Οι επαφές αυτές κατέληξαν σε συμφωνία με μια μεγάλη εταιρεία λιανικής πώλησης, τη Sainsbury's, για την έναρξη ενός πιλοτικού προγράμματος. Η εταιρεία κέρδισε το διαγωνισμό επιχείρησης της ΚΓΚ «Κλίμα» το 2011 και το βραβείο επιχειρηματικότητας του ΕΙΤ το 2012.

ΚΓΚ ICT «Labs» και «Trifense»

Η «Trifense», τεχνοβλαστός από το Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, επιδιώκει την προστασία μιας εταιρείας ή ενός οργανισμού από απειλές της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο. Η «Trifense» κέρδισε το βραβείο της ΚΓΚ «ICT Labs» και συνεργάζεται τώρα με την εν λόγω ΚΓΚ σε μία από τις θεματικές γραμμές δράσης της με τίτλο «Future media and content delivery (μελλοντικά μέσα ενημέρωσης και διανομή περιεχομένου)». Τα αποτελέσματα καταλήγουν σε καινοτόμους λύσεις που αφορούν την ασφάλεια. Η συνεργασία με την ανωτέρω ΚΓΚ βοήθησε την «Trifense» να αποκαταστήσει ένα ευρύ φάσμα νέων διασυνδέσεων με επιχειρήσεις και ερευνητικά ιδρύματα.

ΚΓΚ «InnoEnergy» και «NOEM - Think Co2»

Η «NOEM - Think Co2» παρουσίασε ένα σχέδιο για σπίτι ενεργειακά αποδοτικό και προκατασκευασμένο από αρθρωτά στοιχεία, που μπορεί να κατασκευαστεί μέσα σε λίγες ημέρες και σε τιμή κατώτερη των 2 000 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο. Τα κτίρια μπορούν να αποσυναρμολογηθούν ακόμη πιο γρήγορα για να μεταφερθούν σε άλλη τοποθεσία και μπορούν να επεκταθούν για να καλύψουν μεγαλύτερες ανάγκες χώρου. Η εταιρεία, που εδρεύει στη Βαρκελώνη (Ισπανία), κέρδισε το βραβείο επιχειρηματικότητας για την αειφόρο ενέργεια του ΕΙΤ και τώρα συνεργάζεται στενά με την ΚΓΚ «InnoEnergy» για την ανάπτυξη του προϊόντος και τη διάθεσή του στην αγορά.

«HULT Global Case Challenge»

Μια ομάδα που αντιπροσωπεύει το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας και την ΚΓΚ «InnoEnergy» κέρδισε το δεύτερο βραβείο στην τελική φάση ενός από τους μεγαλύτερους παγκόσμιους διαγωνισμούς επιχειρήσεων, του «HULT Global Case Challenge», τον Απρίλιο του 2012.

Η πενταμελής ομάδα, η οποία παρουσίασε ένα σχέδιο με στόχο την αύξηση της χρήσης ηλιακής ενέργειας στην Αφρική, παρακολουθούσε μεταπτυχιακές σπουδές μάστερ χρηματοδοτούμενες από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ΚΓΚ InnoEnergy. Χιλιάδες σπουδαστές, που αντιπροσώπευαν πάνω από 130 χώρες και έξι ηπείρους, διαγωνίσθηκαν σε πέντε πόλεις και από το διαδίκτυο για να επιλεγούν για την τελική φάση, η οποία πραγματοποιήθηκε στη δημόσια βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης (New York Public Library), παρουσία του πρώην Προέδρου των ΗΠΑ κ. Bill Clinton και του βραβευμένου με το Νόμπελ Ειρήνης κ. Muhammad Yunus.